„Zbrodnia i kara” to bez wątpienia najwybitniejsze literackie studium psychiki zbrodniarza. Dostojewski nadzwyczaj wnikliwie obrazuje motywy popełnionej zbrodni, a także wewnętrzną walkę sprawcy z dręczącymi go wyrzutami sumienia. Pomysł historii Rodiona Raskolnikowa, byłego studenta prawa, który postanawia zamordować bogatą lichwiarkę, zrodził się prawdopodobnie, kiedy autor przebywał na katordze, a jego współwięźniami byli miedzy innymi mordercy.

Dostojewski nadal swojemu bohaterowi cechy człowieka zatraconego we własnym egoizmie, uważającego się za jednostkę wybitna, stworzoną do wielkich czynów, w pełni uprawnioną do eliminacji osób „zwykłych, bezużytecznych oraz plugawych”. Ale skazał go na totalny upadek. Za haniebne czyny czeka bowiem Rodie sroga kara.