Historia przedstawiona w „Zygmuntowskich czasach” rozgrywa się w ostatnim roku panowania Zygmunta Augusta. Bohaterem książki jest młody chłopiec, którego pochodzenie i losy poznajemy w trakcie czytania tej arcyciekawej powieści. Akcja rozpoczyna się, kiedy Maciek Skowronek trafia do Krakowa i rozpoczyna tam życie biednego żaka. Od początku przyciąga zainteresowanie różnych osób, z których część próbuje otoczyć go opieką, inne z kolei mają zgoła przeciwne zamiary. Natura ludzka jest niezmienna – tak dziś jak i wtedy niektórymi ludźmi kierują chciwość i pycha.

Kraszewski jest mistrzem snucia intrygi w znakomity sposób odmalowując jednocześnie życie XVI-wiecznej Polski, które uważał za daleko barwniejsze, butniejsze i wyrazistsze od sobie współczesnego. Znakomicie odmalowana została atmosfera intryg panująca na dworze umierającego króla, ale też życie krakowskich mieszczan, żebraków i braci żakowskiej. Nie brakuje też opisów życia na kresach Polski, ukazanie ustawicznej grozy tatarskiej.