Hitlerowcy przywoływani przez Primo Leviego cynicznie mówili więźniom: „Nawet jeśli któryś ocaleje, nie uwierzą wam. Historię obozów podyktujemy światu my.” Przez lata więźniowe śnili ten sam przerażający sen: po powrocie do domu opowiadali bliskiej osobie, co przeżyli w obozie, a ta nie chcąc im wierzyć i słuchać ich opowieści, odwracała się i odchodziła w milczeniu… Po wyzwoleniu większość ocalałych odczuwała nie radość i ulgę, ale smutek i przygnębienie! Po latach wielu z tych, którzy przeżyli, popełniło samobójstwo.

Były więzień Auschwitz, Primo Levi, z rzadko spotykaną w tego typu relacjach rozwagą i spokojem, wstrzymując się od łatwego osądu, opisuje nieludzki „wszechświat obozów koncentracyjnych”, banalność zła panoszącego się w tym dantejskim piekle, mechanizmy rządzące katami i ofiarami, strukturę obozu (język, podziały w obozowej społeczności, sposoby kolaboracji itd.), złowrogą logikę przemocy i zafałszowania pamięci – mechanizm obronny tych, którzy mniej lub bardziej czynnie opowiedzieli się po stronie prześladowców.